10 van de engste theorieën die de mens kent – deel 1

Mensen zijn denkende wezens die verklaringen zoeken voor alles wat ze observeren. De wetenschap biedt daarvoor meer en meer antwoorden maar de wetenschap verklaart niet alles. Mensen zijn ook vaak bange wezens, zelfs wetenschappers. Als mensen dus nadenken ontwikkelen ze allerlei theorieën om de dingen te verklaren waarvoor nog geen verklaring is. Je kan antwoorden zoeken in religie of je kan de wetenschap ‘een handje helpen’ en zelf proberen na te denken als een wetenschapper of op een logische manier. Het gevolg is dat mensen heel veel theorieën en ideeën ontwikkelen die deels gebaseerd zijn op logica en deels op ideeën uit de wetenschap, maar die waarschijnlijk niet kloppen. Veel van die ideeën zouden je angstig maken want mensen zijn vaak bang en denken daarom vaak negatief. Zelfs wetenschappers kunnen in die val trappen. Schrijvers van science fiction boeken zijn ook erg goed in het bedenken van dat soort van wilde ideeën die deels op wetenschap zijn gebaseerd. Hier is een eerste lijstje van 10 van zulke angstige ideeën en wilde ‘wetenschappelijke’ theorieën.

1. Vals vacuüm

Dit is, kortom, een wetenschappelijke hypothese dat ons universum zich feitelijk in een valse fase bevindt als onderdeel van een groter universum, alsof het iets tijdelijks is (denk dat het echte universum een ​​pot kokend water is, en we zijn net binnen een luchtbel op de bodem van de pot). Uiteindelijk moet dat valse vacuüm echter verdwijnen, zelfs na miljarden jaren in deze valse staat en zullen wij en alles wat we weten in ons zichtbare universum in een oogwenk verdwijnen zonder enige waarschuwing en er is niets dat je eraan kunt doen.

Het bange idee is dat we dus bijvoorbeeld in een bubbel lucht leven in een kokende pot water. Als je even nadenkt dan besef je dat dit heel heel waarschijnlijk niet zo is. Een alternatieve versie van deze bange theorie is dat we bijvoorbeeld leven in de lucht binnen in een zeepbel die elk moment kan barsten. Er is in die theorie dus maar een dunne grens van water en zeepsop die elk moment kan barsten en dan is het gedaan met ons universum want alle lucht is plots weg.

2. De theorie van de grote filter

Dit is een theorie over waarom het universum zo gevuld lijkt met potentieel voor leven maar wij als mens het toch niet hebben gevonden. De theorie is dat alle evolutie zich ergens bevindt tussen een vroege vorm van leven (het begin van de evolutie) en een meer geavanceerde vorm van leven waarbij het leven (de beschaving) in staat is om naar andere planeten te gaan en ze te koloniseren. Maar onvermijdelijk is er ergens een Grote Filter. Die Grote Filter is iets dat maakt dat beschavingen op dat punt eindigen te bestaan. Daarom zien wij nooit andere beschavingen of ander leven (bijvoorbeeld buitenaardse wezens in ufo’s). Er is iets dat ervoor zorgt dat dat soort van beschavingen stoppen (je kan denken aan vervuiling of virussen of nog iets anders). Dit betekent dat wij mensen in een van deze drie scenario’s passen:

• We zijn zeldzaam als levensvorm, wat betekent dat we het Grote Filter al zijn gepasseerd, in tegenstelling tot andere beschavingen op andere planeten. De mens is een uitzondering en heeft de Grote Filter overleefd. De meeste andere vormen van leven niet: daarom zien we ze ook niet. De mens is gelukkig een uitzondering (oef).
• Wij zijn de eersten in de rij van leven dat ontstaat, wat betekent dat de omstandigheden in het universum nu pas levensvriendelijk zijn en dat we een van de velen zijn op weg naar het vermogen tot kolonisatie van planeten. Waarschijnlijk moeten wij die ‘filter’ dus nog tegenkomen.
• We hebben de filter nog niet bereikt, maar waarschijnlijk overleven ook wij die Grote Filter niet. Als dit waar is, betekent dit dat het vinden van leven of bewijs van leven op Mars of de maan Europa vreselijk nieuws zou zijn, omdat het vrijwel zeker zou betekenen dat het filter nog steeds voor ons ligt in plaats van achter ons. Andere levensvormen (bijvoorbeeld op Mars) zijn uitgestorven door die filter. De mens zal dus ook wel uitsterven door die filter.

Waar is deze theorie dus op gebaseerd? De wetenschappelijke theorie dat er leven onstaat en uiteindelijk een beschaving. Waarschijnlijk is er dus ergens anders (op andere planeten) ook leven dat kan uitmonden in een beschaving. Maar: wij vinden nergens een teken van dat leven. Dus: het is juist dat er leven ontstaat en beschavingen vormt, ook ergens anders. Maar wij zien die beschavingen niet dus het zou kunnen zijn dat dat leven en/of die beschaving altijd uitsterft. Bij de mens is er vervuiling en ziekte en vervuilende industrie. Misschien is alle leven dus wel gedoemd om snel uit te sterven. Waarschijnlijk dus door vervuiling of ziekte of chaos. Daarom zijn wij niet op andere planeten en waarschijnlijk gaan wij dus ook uitsterven. Er is ergens een ‘filter’ die ervoor zorgt dat alle leven op planeten uitsterft. Alle leven heeft met andere woorden pech. Het universum is niet geschikt voor leven. Als je gelooft in die theorie zou je dus weer erg bang kunnen worden.

3. Hersenen in een vat

Het idee van de ‘hersenen of het brein in een vat’ is een idee dat wordt gebruikt in een verscheidenheid aan gedachte-experimenten die bedoeld zijn om bepaalde kenmerken van onze ideeën over kennis, realiteit, waarheid, geest en betekenis uit te drukken. Het gaat uit van het volgende;

• De hersenen zijn de oorsprong van alle bewustzijn (de wetenschap zegt ons dat dat zo is).
• De hersenen werken op elektrische impulsen.
• Externe prikkels kunnen de werking van de hersenen beïnvloeden (in experimenten hebben ze ontdekt dat als je een deel van de hersenen stimuleert dat er dan iets gebeurt: een spier beweegt of een bepaald deel van de hersenen wordt actief, je kan bvb. pijn voelen)
• Elke externe prikkel naar de hersenen kan dus zodanig worden gesimuleerd of ‘vervalst’ dat de hersenen deze valse prikkels niet kunnen onderscheiden van ‘echte’ natuurlijke prikkels.
• Het punt is dat je dus een brein in een pot zou kunnen zijn, die je hele leven valse impulsen krijgt van een externe bron, of dat je (nog steeds een brein in een pot) je hele leven zou kunnen hallucineren of fantaseren door valse stimuli. Het leven zou dus ‘vals’ kunnen zijn. Misschien zijn wij alleen maar hersenen in een soort vat vol water die worden aangestuurd door elektrische impulsen van ergens anders.

Dit idee wordt gebruikt in science fiction films zoals The Matrix. Mensen slapen en hun hersenen worden zo gemanipuleerd door machines die met elektrische impulsen ervoor zorgen dat wij denken dat wij echt leven in de valse ‘Matrix’. Maar The Matrix is vals en het is alsof wij dromen of hallucineren. Alles wat wij zien en voelen is niet echt. De theorie zou dus kunnen kloppen maar je zou er bang van worden als je gelooft dat het ook echt zo is. Er bestaan ongetwijfeld een paar sekten die geloven dat de wereld zo in elkaar zit. Je zou erg bang worden van dat idee maar als je je bij de sekte aansluit kan je verlost worden en ontsnappen aan ‘The Matrix’.

4. Hogere dimensionale wezens

Stel je voor dat er een 2D-persoon of mens is. Als je op een bepaalde manier naar ze kijkt, kunnen zij jou niet zien maar wij hen wel. Mensen zijn 3D en die andere persoon is 2D. Het enige wat je hoeft te doen is kijken vanuit een bovenaanzicht (van bovenaf) en zij zullen niet weten dat je er bent, en ze zouden het ook nooit kunnen weten. Door hun leven als 2D te leiden, zouden ze nooit kunnen begrijpen hoe iets op hen neer kan kijken van bovenaf (vanuit een 3D perspectief).

Stel je nu een 4D-persoon voor. Wij zijn dus 3D maar eigenlijk bestaan er ook 4D personen. Zij zouden naar mensen kunnen kijken vanuit een vierdimensionale hoek, een hoek die wij als mens nooit zullen begrijpen want wij zijn ‘maar’ 3D.  Zij zouden vlak naast een mens kunnen staan, maar mensen zouden het niet weten. Mensen kunnen wij het nooit weten want wij kunnen niet op een 4D manier kijken. Net zoals wij kunnen communiceren met een 2D-persoon, zou een 4D-persoon met ons kunnen communiceren. Als er 4D personen of mensen bestaan zouden zij ons kunnen zien en zelfs contact met ons opnemen. Wij weten nooit of er echt 4D personen bestaan. We zullen het pas weten als die 4D personen (die beschaving) contact met ons opneemt.

Weer dus een theorie die losjes is gebaseerd op een combinatie van wetenschap en logisch nadenken. En weeral een theorie die ons bang zou kunnen maken want je weet niet of die 4D mensen of buitenaardse wezens het slecht of goed met ons voorhebben. Ook dit idee wordt of werd vaak in science fiction gebruikt of bijvoorbeeld in ‘religieuze’ theorieën. Je hebt bepaalde goeroes die ook religieuze theorieën vermengen met het idee van ufo’s en wezens die wij niet kunnen zien. Maar de goeroe kan die misschien wel zien want hij is speciaal en wijs. Die speciale wezens die wij niet kunnen zien kunnen bijna goden of engelen zijn (of ze kunnen extreem gevaarlijk zijn). Die wezens zitten in een hogere dimensie dan ons maar de goeroe heeft wel toegang tot die speciale dimensie, wij als ‘eenvoudige’ mensen niet. Enkel via de goeroe is er contact mogelijk (als je betaalt of de goeroe aanbidt). Als gewone mens zou je bang kunnen worden van deze theorie maar we hebben geluk: de goeroe kan helpen. Bidden helpt ook als je bang bent.

5. De Fermi-paradox

Laten we zeggen dat we een mierenhoop in het midden van het bos hebben. En vlak naast de mierenhoop bouwen we een snelweg met tien banen. En de vraag is: “Zouden de mieren kunnen begrijpen wat een snelweg met tien rijstroken is? Zouden de mieren de technologie en de bedoelingen kunnen begrijpen van de wezens die die snelweg naast hen hebben gebouwd? Zijn wij als mensen net zoals die mieren die niet kunnen begrijpen wat die snelweg is en waarvoor hij dient?”

Het is dus niet zo dat wij als beschaving de signalen van planeet X niet kunnen opvangen met onze technologie. Het probleem is dat wij niet eens kunnen begrijpen wat de wezens van planeet X zijn of wat ze proberen te doen. Wij hebben zoveel achterstand ten opzichte van de buitenaardse wezens van planeet X dat wij niet kunnen begrijpen wat zij doen, zelfs als we het zouden proberen. Misschien zien we zelfs niet dat ze iets doen of dat ze bestaan.

Als die buitenaardse beschaving ons goed gezind is zullen ze ons laten bestaan, net zoals wij niet alle mieren zomaar dood doen. Als we pech hebben en die buitenaardse beschaving beslist dat we weg moeten doen ze ons allemaal dood. Misschien vinden ze ons zo weinig interessant dat ze zich daar zelfs geen vragen bij stellen. Misschien doen ze ons zelfs per ongeluk dood. Net zoals wij de mieren nauwelijks zien zien zij ons nauwelijks. We zijn niet van belang voor hen. Voor hetzelfde geld doen ze ons gewoon dood en dan is het met ons gedaan.

6. Roko’s Basilisk

Roko’s basilisk is een idee dat stelt dat een almachtige kunstmatige intelligentie uit de toekomst met terugwerkende kracht degenen kan straffen die niet hebben geholpen bij het tot stand brengen van het bestaan ​​ervan. Wij kunnen ons voorstellen dat een of andere vorm van beschaving een soort van almachtige intelligente machine heeft voortgebracht. Een soort intelligente robot en zelfs meer dan dat. Als je je zo’n intelligent wezen voorstelt dan zou die heel machtig kunnen zijn en inderdaad kunnen nadenken over zichzelf en alles en iedereen kunnen belonen die heeft meegeholpen aan het feit dat hij is kunnen ontstaan (bijvoorbeeld de wetenschappers en programmeurs die mee hebben gewerkt aan het ontstaan van zijn artificiële intelligentie). Die levensvorm zou ook iedereen kunnen bestraffen die heeft tegengewerkt op een of andere manier.

Wat zouden wij als mens kunnen doen als er ergens zo’n almachtig kunstmatig wezen bestaat? Wij zouden ons kunnen voorbereiden op de mogelijkheid dat dat wezen ooit in de buurt komt van onze menselijke beschaving. Als die levensvorm tot hier geraakt zouden wij hem kunnen vereren als een god, want dan is hij niet kwaad op ons. De kans is niet groot dat er ergens zo’n levensvorm bestaat maar je kan misschien maar beter rekening houden met de mogelijkheid dat het toch zo is. Je hebt ook kans om de loterij te winnen als je een ticket koopt. De kans is niet zo groot maar bestaat wel. Dat wezen of kunstmatige dier is net zoiets. De kans is niet zo groot dat het bestaat maar je weet maar nooit. Je kan beter maar voorbereid zijn.

Die kansberekening is het gevolg van de denkoefening over die almachtige robot of machine of dier. In de verbeelding van veel mensen gaat het om een almachtige entiteit in de vorm van een soort digitale slang in de vorm van een basilisk. Een mythisch reptiel dat de koning van de slangen is. Een artificiële intelligentie die bijna gelijk is aan een god omdat hij zo machtig is ten opzichte van ons kleine mensen. We letten maar beter op want je weet maar nooit. Voordat je het weet beslist die slang om ons allemaal te vernietigen.

7. De angstbeheersing theorie

Alles wat de mensheid ooit heeft bereikt buiten simpelweg overleven is ingegeven door een fundamentele en onherleidbare angst voor niet-bestaan, voor de dood dus. Ons zelfbeeld en zelfrespect is over het algemeen gewoon een buffer tegen de angst die gepaard gaat met het besef dat we ooit ophouden te bestaan en sterven. Cultuur en beschaving is slechts een massaal gedeeld waanidee om onze angst voor het onbekende en uiteindelijk voor de dood te verminderen.

Daarom willen we bepaalde kunstwerken als tijdloos voorstellen of waarde hechten aan familielijnen en nakomelingen, om onszelf voorbij de dood te projecteren. We putten troost uit onze waardesystemen en de structuren die daaruit voortkomen, of dat nu is door opvattingen over biologische verwantschap, nationale/politieke identiteit, religieus geloof, enz. Dit omvat het geloof in de inherente waarde van het verzekeren van de toekomst van de mensheid door middel van wetenschappelijke vooruitgang.

Inderdaad, een groot deel van het moderne westerse leven is gewijd aan het vermijden van de dood, de verschillende eufemismen en standaarduitdrukkingen in rouw, de hele uitvaartindustrie die dient om de dood uit de normale gang van zaken te verwijderen, van het huis en op de balsemtafel of in het crematorium of het graf. We fantaseren alles om de wrede realiteit te vermijden. De waarheid. Het enige wat echt bestaat is de dood en alles wat wij doen is een fantasie om met onze angst om te gaan. Het is een heel nihilistische theorie. Het leven stelt niets voor. Cultuur en kunst stellen niets voor. Het hebben van kinderen stelt niets voor. Religie stelt niets voor. De natuur stelt niets voor. Het enige wat echt bestaat is de dood en onze angst voor de dood. Al de rest is flauwekul.

Deze angst voor de dood is bekend bij psychologen. Sommige mensen zijn zo bang voor de dood dat ze niet meer leven. Ze zijn alleen nog maar bang om te sterven. Het leven stelt niets voor. Er is alleen maar angst en de dood.

8. Kwantumzelfmoord/kwantumonsterfelijkheid

Deze denkoefening gaat heel ver en is deels logica, deels kwantumtheorie en heel veel fantasie over een mogelijk experiment met eens mens als proefpersoon die niet weet wat er allemaal gebeurt. Als denkoefening stelt het eigenlijk niet veel voor en is het niet zo interessant. Je moet ook al een beetje van de kwantumtheorie kennen om te kunnen volgen. Om het allemaal nog wat interessanter te maken wordt er ook gebruik gemaakt van de ‘wetenschappelijke’ hypothese dat er misschien meerdere universums bestaan en dat er in al die verschillende universa alle mogelijke toekomsten bestaan. Elke keer als ik als mens een beslissing neem, neem ik die beslissing in dit universum. In een andere universum is er een andere ik die de andere beslissing neemt en zo gaat het altijd maar door. Er zijn dus oneindig veel universums met oneindig veel iks die allemaal andere beslissingen nemen. De kwantumtheorie stelt dat elk deeltje toevallig in de ene of de andere toestand is al naar gelang van hoe je er naar kijkt. Elk van die 2 mogelijkheden creeërt dus misschien een apart universum. Nu volgt de ‘logische’ denkoefening over een mogelijk experiment met een mens die zit op een stoel. Zoals veel van deze theorieën is het deels wetenschap en deels logica en ook veel angst.

Een man gaat zitten voor een pistool, dat op zijn hoofd is gericht. Dit is geen gewoon pistool; het is gemonteerd op een machine die het draaien van een kwantumdeeltje meet. Elke keer dat de trekker wordt overgehaald, wordt de draaiing van het kwantumdeeltje – of quark – gemeten. Afhankelijk van de meting zal het pistool schieten of niet. Als wordt gemeten dat het kwantumdeeltje met de klok meedraait, zal het pistool vuren. Als de quark tegen de klok in draait, gaat het pistool niet af. Er zal alleen een klik zijn.

Nerveus haalt de man diep adem en haalt de trekker over. Het pistool klikt. Hij haalt de trekker weer over. Klik. En nogmaals: klik. De man zal de trekker steeds opnieuw overhalen met hetzelfde resultaat: het pistool zal niet vuren. Hoewel het goed functioneert en vol kogels zit, zal het pistool nooit afgaan, hoe vaak hij ook de trekker overhaalt. Hij zal dit proces voor de eeuwigheid voortzetten en dus onsterfelijk worden.

Ga terug in de tijd naar het begin van het experiment. De man haalt voor de allereerste keer de trekker over en de quark wordt nu gemeten als draaiend met de klok mee. Het pistool gaat af. De man is dood.

Maar wacht eens even. De man haalde de eerste keer al de trekker over – en daarna oneindig veel keren – en we weten al dat het pistool niet afging. Hoe kan de man dan dood zijn? De man is zich niet bewust van zijn situatie, maar hij is zowel levend als dood. Elke keer dat hij de trekker overhaalt, wordt het universum in tweeën gesplitst. Het zal zich blijven splitsen, steeds weer, elke keer dat de trekker wordt overgehaald. Dit gedachte-experiment wordt de kwantumzelfmoord genoemd. Het idee heeft ook weer te maken met onze angst voor de dood en met onze angst over het feit dat de wetenschap zo onbegrijpelijk aan het worden is. Zeg maar eerlijk of je deze denkoefening kan volgen of niet.

9. De Transcensiehypothese

De hypothese stelt dat zodra beschavingen hun lokale gebied van de ruimte met hun intelligentie en beschaving verzadigen ze een microscopische technologische singulariteit bereiken, een zwart gat creëren en ons zichtbare, macroscopische universum verlaten om de exponentiële groei van complexiteit en intelligentie voort te zetten en uit dit universum te verdwijnen.

Net zoals de mens nu wordt er een complexe samenleving gemaakt maar we zitten vast op deze planeet en kunnen ons niet verder verspreiden naar andere planeten. We maken dus alles kleiner, ook onszelf zodat we nog altijd onze beschaving en industrie kunnen doen groeien. Uiteindelijk zijn we zo slim dat we zelfs een zwart gat kunnen ‘maken’ en zo naar een ander universum kunnen reizen, waarschijnlijk in een soort miniatuur ruimteschip. Natuurlijk zijn we dan met heel veel mensen dus het zal een ganse ruimtevloot van superkleine ruimteschepen zijn. Science fiction dus en een beetje wetenschap en een beetje logisch nadenken.

Ontwikkelingen in de astrobiologie maken dit een toetsbare hypothese. Het stelt compressie van ruimte, tijd, energie en materie voor, als aanjager van versnelde verandering. Die kosmische intelligentie moet leiden naar een toekomst van sterk geminiaturiseerde, versnelde en lokale “transcensie” naar extra-universele domeinen, in plaats van naar ruimtevaart expansie binnen ons bestaande universum. De ruimtevaart wordt dus niet groot tussen planeten maar klein. Wie weet zo klein dat het zelfs tussen atomen kan. Wat een idee voor een mogelijke toekomst. Geen echt angstig idee maar wel speciaal. Je kan je zelfs indenken dat die superkleine mensen bijna goden worden. Superslim en geavanceerd. Misschien worden we zelfs onsterfelijk. Dit keer zijn we geen kleine angstige mieren maar kleine supermensjes met ruimteschepen. Kies maar wat je het liefst geloofd.

10. Zesde massale uitsterving

We beleven momenteel wat veel biologen beschouwen als de zesde massale uitsterving die de wereld ooit heeft meegemaakt. Dit wordt een interessant mysterie voor de soort die na ons komt. Pas rond het jaar 1800 bereikte de mensheid na duizenden en duizenden jaren een bevolking van 1 miljard. In de 220 jaar daarna is de wereldbevolking toegenomen tot meer dan 7 miljard. Die exponentiële groei heeft zeer grote en langdurige negatieve effecten op onze planeet, en zal dat blijven doen totdat we het draagvermogen van de planeet bereiken of uitsterven. Na ons zal er misschien een nieuwe en nog slimmere levensvorm ontstaan die zal ontdekken dat er ooit mensen hebben bestaan. Die nieuwe soort zal zich afvragen wat er met ons is gebeurd. Misschien is die soort slimmer en zal zij wel slagen waar wij gefaald hebben. Wel succesvolle ruimtevaart tussen planeten. Of misschien worden zij een succesvolle miniatuur beschaving. Misschien wordt die nieuwe soort wel onsterfelijk. Misschien niet. Wij zullen het nooit weten want wij gaan uitsterven. Die nieuwe soort en beschaving maakt wel een kans.

Weer een idee voor een leuk science fiction boek. Maar momenteel is fantasy populair. Misschien wordt die nieuwe soort wel een soort van tovenaars. Misschien overleeft de mens wel en worden wij tovenaars en heksen. De volgende stap is dat we onsterfelijke goden worden. Of dus die andere soort. Wie zal het zeggen? Wie weet wat er ooit met de dinosaurussen was gebeurd als zij niet waren uitgestorven. Misschien zaten zij al op een andere planeet of in een ander universum.