Top 10 beste oorlogfilms aller tijden

Een top tien van de beste oorlogsfilms, met de nadruk op films uit de laatste 2 decennia en buitenproportioneel veel Vietnam films. Het vreemde is dat er bijvoorbeeld veel meer boeken zijn geschreven over de Tweede (en Eerste) Wereldoorlog dan over Vietnam, maar als het gaat om Hollywood films krijgen de Amerikanen maar niet genoeg van het debacle dat Vietnam was. In sommige films overheerst het heroïsme van de oorlog, al wordt dat in de modernere films zogezegd getemperd door de realistische weergave van de oorlog, bij andere films gaat het hem vooral over het onbegrijpelijke en traumatische van soldaten en burgers in tijden van oorlog.

1. The Deer Hunter

The Deer Hunter is een magistraal oorlogsdrama uit 1987 van Michael Cimino, die ook het script voor de film schreef. Een veelgelaagde oorlogsfilm met uitstekende vertolkingen van vooral Robert de Niro en Christopher Walken. De film volgt de belevenissen van een aantal inwoners van een industrieel stadje in Pennsylvania en hoe de oorlog in Vietnam een impact heeft op hen, zowel op de thuisblijvers als op diegenen die naar de oorlog trekken.

Met verschillende memorabele scènes en een heel eigen symboliek. Van de oorlogsheld die eerst vastzit in een onmenselijk gevangenkamp en die na de oorlog vastzit in de roes van het spelen van Russische roulette, tot de gepassioneerde hertenjager die na de oorlog niet langer herten kan doden, maar nog veel meer. Een absolute aanrader voor elke filmliefhebber.
koop The Deer Hunter bij bol.com

2. Full Metal Jacket

Weergaloze film van Stanley Kubrick over het onmenselijke van de oorlog, zowel tijdens de opleiding tot Amerikaans marinier als als soldaat in Vietnam zelf, en dit alles gezien door de ogen van de pacifistische en observatieve protagonist, Joker. De strijd in Vietnam zelf speelt zich vooral af tijdens het bekende Tet offensief en de straatgevechten die er na kwamen, en volgt de belevenissen van een groep nieuwe recruten die zo zullen ontdekken wat oorlog echt inhoudt.

Een anti-oorlogsfilm op veel vlakken maar zeker niet op een opdringerige manier. Tegelijk is de film wel veel duidelijker in zijn standpunt dan veel recentere oorlogsfilms die als schaamlapje enkele obligate bespiegelingen over de gruwel van de oorlog inlassen, waarna de held weer verder gaat met het aanrichten van slachtingen onder de vijand. De actie wordt bijvoorbeeld op een echt indringende manier weergegeven en doet toch niet onder voor de actie in de meer klassieke, heroïsche oorlogsfilms.
koop Full Metal Jacket bij bol.com

3. Apocalypse Now

Apocalypse Now uit 1979 van Francis Ford Copolla is een cinematografisch pareltje over de oorlog in Vietnam. In de film primeert de sfeer wel op het verhaal en op de plot. De definitieve versie van de regisseur is nog eens 39 minuten langer dan het origineel en duurt meer dan 3 uur (de redux versie).

De nadruk ligt op de weergave van de waanzin en het absurde van de oorlog in al zijn verschillende facetten en hoe verschillende mensen, burgers en soldaten, daar mee omgaan. Niet als een morele les maar bijna als een stijloefening in menselijke psychologie onder extreme omstandigheden, waarbij sommigen mensen breken en anderen bijna gedwongen de waanzin omarmen en hun eigen rol daarin zoeken. Als er al een morele les te vinden is dan gaat die over de snel verminderde waarde van een mensenleven in een oorlog, en dat dit evengoed geldt voor de waarde van het leven van een burger dan dat van een soldaat, en dat het eigenlijk waanzin is om te denken dat dit anders zou kunnen zijn.
koop Apocalypse Now bij bol.com

4. Platoon

Platoon van Oliver Stone uit 1986 komt chronologisch gezien na Apocalypse Now maar voor het brede publiek is het wel de film die het genre van de oorlogsfilm in het breed, en de Vietnam film in het bijzonder herdefinieerde en een vorm gaf die nog doorwerkt tot nu. De brutaliteit en benauwdheid waarmee de oorlog in Vietnam werd weergegeven was toen voor velen een nieuwe cinematografische ervaring, al doet ze voor een moderner publiek dat al (veel) meer gewend is niet meer zo bijzonder aan.

Ook de gruwel die het Amerikaanse leger aanrichtte onder de burgerbevolking choqueert nu niemand meer en is standaard (film)kennis. Toch blijft de film na al die tijd overeind, met een achteraf gezien verrassend goede vertolking van Charlie Sheen ook, naast die van Willem Dafoe en Tom Berenger (die hier misschien ook de rol van zijn leven speelt). Voor wie het nog wat rauwer en realistischer wil is er Hamburger Hill dat een jaartje later uitkwam. Er worden minder vraagtekens bij de oorlog gesteld maar tegelijk wordt het geweld nog onpersoonlijker en ongerichter, waardoor het misschien wel realistischer is.
koop Platoon bij bol.com

5. Idi I Smotri

Idi I Smotri uit 1985 is een beetje een vreemde eend in de bijt in dit lijstje, ook al omdat de film als dvd niet echt makkelijk meer te vinden is, zelfs niet op Amazon bijvoorbeeld. De film vertelt het verhaal van een jongen die een oud geweer vindt begraven onder het zand, en die besluit het bij het Sovjet-Russisch verzet te gaan om te strijden tegen de nazi’s die Rusland zijn binnen gevallen en die onnoemelijke wreedheden begaan tegen de burgerbevolking.

Het is een propagandafilm die duidelijk de wreedheid van de nazi’s en heroïek van de Russen in de verf zet, maar tegelijk gaat de film dieper, veel dieper. De film schetst duidelijk de horror, het trauma en de verbijstering van de burgerbevolking die zich op een beestachtige wijze aangevallen ziet door een binnenvallend leger. De scènes van de dronken soldaten die kolder en extreme brutaliteit mengen tot een orgie van hersenloos geweld zijn onvergetelijk. Net als de scenes van de jongen die met een andere man en een gestolen koe in een weiland beschutting zoeken tegen een regen van Duitse kogels en mortiergranaten. Iedereen die eens de kans krijgt deze film te zien zou dat moeten doen. Geschreven en geregisseerd door de Rus Ales Adamovich (gestorven 1994).

6. Saving Private Ryan

Saving Private Ryan uit 1998 is Steven Spielberg en dus is het ook een typische Hollywood film. Maar daarom is het nog geen slechte oorlogsfilm, al heeft Hollywood er zo vrij veel gemaakt. Bij het uitkomen van de film werd de realistische weergave van de landing te Normandië in de tweede wereldoorlog bejubeld, maar ik denk vooral door de makers zelf. Van dat realisme is misschien iets aan maar dat daar zo de nadruk werd opgelegd komt waarschijnlijk door het onrealistische karakter van het verhaal van enkele soldaten die een soldaat uit de frontlinie gaan weghalen omdat al zijn broers in de strijd zijn overleden.

Ook de personages in het verhaal zelf worstelen met het vreemde van het verhaal, al klinkt het tegelijk ook weer lekker Amerikaans. Nog meer Amerikaans wordt het naar het einde toe wanneer de archetypische held weer de kop opsteekt. Omdat het Spielberg is gaat het uiteraard om doodgewone Amerikanen, en de leider van het groepje is, uiteraard, een schoolmeester. En toch verdient de film het om hier te staan. Spielberg is een uitzonderlijk filmmaker met gevoel voor historische settings. Het Frankrijk in de film voelt echt aan, en dan gaat het om de dorpjes, de natuur, het weer, etc. etc. Ook de gevechten voelen vrij echt aan, net als de uitbeelding van het hele logistieke verhaal achter de landing. Als je vooral kijkt en wat minder luistert naar wat er gezegd wordt is het een heel genietbare en met momenten indringende film, vandaar toch in deze lijst.
koop Saving Private Ryan bij bol.com

7. Das Boot

Das Boot uit 1981 is een realistisch en pakkend verhaal over de tocht van de U-96, één van de beroemde Duitse duikboten, ook wel ”grijze wolven” genoemd. Ze slopen rond in het noordelijke deel van de Atlantische Oceaan op zoek naar Britse schepen om tot zinken te brengen. De bemanning vecht tegen de oneindige, claustrofobische verveling op zee, die plaatsmaakt voor doodsangst bij een confrontatie met de vijand. De U-96 wordt onophoudelijk aangevallen en wordt gedwongen naar een ongekende diepte af te dalen. Daar dreigt de krakende romp het te begeven en de zeelieden lijken een afschuwelijke dood tegemoet te gaan.
koop Das Boot bij bol.com

8. The Thin Red Line

The Thin Red Line uit 1998 is een verfilming door regisseur Terrence Malick van het gelijknamige boek van auteur James Jones dat gebaseerd is op diens eigen ervaringen in de Tweede Wereldoorlog. De film ademt wel een totaal andere sfeer uit dan het boek, al hanteert het deels hetzelfde principe van het volgen van de monologue intérieure van de soldaten en bevelhebbers van het Amerikaanse leger tijdens het conflict op Guadalcanal in de Pacifische Oceaan. Tijdens de bloedige strijd van de Amerikaanse mariniers met de Japanners wordt de dunne scheidslijn ‘The Thin Red Line’ tussen zinnig en krankzinnig steeds makkelijker overschreden. Tegelijk weet Terrence Malick er toch een poëtische en menselijke film van te maken.
koop The Thin Red Line bij bol.com

9. We Were Soldiers

Waarom We Were Soldiers (2012) van Mel Gibson toevoegen in deze lijst? Niet omdat die op zich behoort tot de tien beste oorlogsfilms ooit. Maar als film is hij het summum van wat een bepaald type van oorlogsfilm kan zijn. Het geweld is brutaal en de verschroeide ledematen vliegen in het rond. Over the top. De mooie christelijke waarden die worden meegegeven in de film kunnen voor sommigen ook een vies smaakje in de mond nalaten, net als het beeld van de brave vrouwtjes die thuis wachten op hun ingoede mannen die vechten voor Amerika in de rimboe van Azië. Op een of andere manier moet je deze film gezien hebben als je al graag oorlogsfilms bekijkt. Al is het maar om je eens af te vragen waarom je daar eigenlijk graag naar kijkt.

Voor de inhoud: In de eerste grote slag van de Vietnam-oorlog worden 400 onervaren Amerikaanse militairen in ‘The Valley of Death’ omsingeld door een verpletterende overmacht van 2000 zwaarbewapende Noord-Vietnamese soldaten. Ze zitten als ratten in de val. Steun van de mariniers krijgen ze niet en wanhopig proberen ze de verwoestende Vietnamese aanvallen te overleven. Ze hebben geen keuze, er zit maar één ding op: een verschrikkelijk gevecht leveren op leven en dood. Hacksaw Ridge uit 2016 van Mel Gibson krijgt betere kritieken dan We Were Soldiers, maar vertoont een paar van dezelfde kenmerken. Om de redenen die we hierboven hebben uitgelegd kozen we toch om We Were Soldiers op te nemen en niet Hacksaw Ridge, al is die laatste op zich misschien een betere film.
koop We Were Soldiers bij bol.com

10. Dunkirk

De laatste film kiezen voor onze top 10 was eigenlijk niet zo makkelijk. Dunkirk heeft hier het voordeel een recente oorlogsfilm te zijn uit 2017 die vrij grote weerklank heeft gevonden, al moet nog blijken of de film op langere termijn als een klassieker zal beschouwd worden. Visueel is het alvast een knappe film die qua beeldstijl modern aanvoelt, maar toch teruggrijpt naar veel elementen uit de meer klassieke oorlogsfilms over de Tweede Wereldoorlog.

In de film zijn honderdduizenden Britse en geallieerde soldaten omsingelt door vijandelijke oprukkende Duitse troepen in het Franse plaatsje Duinkerken. Gevangen op het strand en met hun rug naar het Kanaal staan ze voor een onmogelijke situatie als de Blitzkrieg van de Duitse Wehrmacht dichterbij komt. Veel soldaten proberen te vluchten op eender welke manier als de angst meer en meer toeneemt.
koop Dunkirk bij bol.com