10 fascinerende feiten over de samoerai

Samurai zijn legendarische krijgers en misschien wel de meest bekende klasse van mensen in het oude Japan. Het waren nobele strijders die het kwaad (en elkaar) bevochten met hun zwaarden en angstaanjagende wapenrusting, volgens een strikte morele code die hun hele leven beheerste. Dat is in ieder geval het populaire idee. In werkelijkheid is er veel meer aan de samoerai.

Meer weten over enkele van de meest bekende samoerai van Japan? Lees onze Top 10 fascinerende samoerai.

10. Vrouwelijke “Samoerai”

Hoewel ‘samoerai’ een strikt mannelijke term is, waren er in de Japanse bushi-klasse (de sociale klasse waar de samoerai vandaan kwamen) vrouwen die een vergelijkbare training in vechtsporten en strategie kregen. Deze vrouwen werden “Onna-Bugeisha” genoemd en het was bekend dat ze samen met hun mannelijke tegenhangers deelnamen aan gevechten. Hun favoriete wapen was meestal de naginata, een speer met een gebogen, zwaardachtig lemmet dat veelzijdig en toch relatief licht was.

Aangezien historische teksten relatief weinig beschrijvingen van deze vrouwelijke krijgers bieden (de traditionele rol van een Japanse edelvrouw was meer huisvrouw), gingen we er altijd vanuit dat ze slechts een kleine minderheid vormden. Uit recent onderzoek blijkt echter dat Japanse vrouwen veel vaker aan gevechten deelnamen dan de geschiedenisboeken toegeven. Toen overblijfselen van de plaats van de slag bij Senbon Matsubaru in 1580 op DNA getest werden, waren 35 van de 105 lichamen vrouwelijk. Onderzoek op andere sites heeft vergelijkbare resultaten opgeleverd.

9. Het pantser

Het vreemdste aan de samoerai is waarschijnlijk hun vreemd uitziende, sierlijke harnas. Elk stuk ervan was echter functioneel. Het samoeraipantser, in tegenstelling tot het pantser dat door Europese ridders werd gedragen, was altijd ontworpen voor mobiliteit. Een goed harnas moest stevig en toch flexibel genoeg zijn om de drager vrij te laten bewegen op het slagveld. Het harnas was gemaakt van gelakte platen van leer of metaal, zorgvuldig aan elkaar gebonden door veters van leer of zijde. De armen werden beschermd door grote, rechthoekige schouderschilden en lichte, gepantserde mouwen.

De rechterhand had vaak geen mouw om maximale beweging mogelijk te maken. Het vreemdste en meest ingewikkelde deel van het harnas, de kabuto-helm, diende ook zijn doel. De kom was gemaakt van geklonken metalen platen, terwijl het gezicht en het voorhoofd werden beschermd door een harnas dat achter het hoofd en onder de helm was vastgemaakt. Het meest bekende kenmerk van de helm was de Darth Vader-achtige nekbeschermer (het ontwerp van Darth Vader werd eigenlijk beïnvloed door samoerai helmen). Het verdedigde de drager tegen pijlen en zwaarden die uit alle hoeken kwamen. Veel helmen hadden ook ornamenten en bevestigbare stukken, waaronder een besnord, demonisch mengu-masker dat zowel het gezicht beschermde als de vijand bang maakte. Een leren pet die onder de helm werd gedragen, zorgde voor de broodnodige vulling.

Hoewel het samoerai-pantser in de loop van de tijd aanzienlijke veranderingen onderging, bleef het algehele uiterlijk altijd redelijk consistent voor het ongetrainde oog. Het was zo goed gemaakt en effectief dat het Amerikaanse leger de eerste moderne luchtafweergeschut op samoeraipantser baseerde.

8. Homoseksualiteit

Niet veel mensen weten dat samoerai extreem ruimdenkend waren als het om seksuele relaties ging. Net als de Spartanen, een andere krijgerscultuur, accepteerden de samoerai niet alleen de aanwezigheid van relaties tussen personen van hetzelfde geslacht in hun cultuur, ze moedigden ze ook actief aan. Deze relaties werden over het algemeen gevormd tussen een ervaren samoerai en een jongere die hij aan het trainen was (wederom, heel erg zoals de Spartanen).

De oefening stond bekend als wakashudo (“de weg van de jeugd”) en werd naar verluidt door alle leden van de klas gedaan. Wakashudo was zelfs zo gewoon dat een daimyo misschien met gênante vragen te maken zou hebben gehad als hij zich er niet mee bezig had gehouden. Hoewel wakashudo werd beschouwd als een fundamenteel aspect van de manier waarop de samoerai werkt, heeft de geschiedenis er zich relatief stil over gehouden. Popcultuur afbeeldingen van samoerai, ingeluid door regisseur Akira Kurosawa en zijn vertrouwde acteur Toshiro Mifune, hebben dit feit ook nooit aangepakt.

7. Westerse samoerai

Lezers die de film The Last Samurai hebben gezien, weten misschien dat iemand buiten Japan onder speciale omstandigheden naast de samurai kan vechten en er zelfs een kan worden. Deze speciale eer (waaronder samoeraiwapens en een nieuwe, Japanse naam) kon alleen worden verleend door machtige leiders, zoals daimyos (territoriale heren) of de shogun (krijgsheer) zelf.

De geschiedenis kent vier westerse mannen die de waardigheid van de samoerai kregen: avonturier William Adams (zie afbeelding hierboven), zijn collega Jan Joosten van Lodensteijn, marineofficier Eugene Collache en wapenhandelaar Edward Schnell. Van de vier was Adams de eerste en de meest invloedrijke: hij diende zelf als bannerman en adviseur van de Shogun. Grappig genoeg is geen van de mensen waarop Tom Cruise’s Last Samurai-personage was gebaseerd (Frederick Townsend Ward en Jules Brunet) ooit samoerai gemaakt.

6. De cijfers

Veel mensen denken dat de samoerai ofwel een zeldzame elitemacht was (net zoals Navy SEALS of de Russische Spetznaz tegenwoordig) of een kleine, strak gedefinieerde kaste van edelen. Ze waren echter eigenlijk een hele sociale klasse. Oorspronkelijk betekende ‘samoerai’ ‘degenen die nauw bij de adel dienen’. Na verloop van tijd evolueerde de term en werd geassocieerd met de bushi-klasse, met name de midden- en hogere soldaten. Dit betekent dat er veel meer van deze machtige krijgers waren dan we algemeen aannemen. Op het hoogtepunt van hun macht was zelfs 10 procent van de Japanse bevolking samoerai. Vanwege hun grote aantal en hun lange invloed in de geschiedenis van Japan, zou elke Japanse persoon die tegenwoordig leeft, op zijn minst wat samoeraibloed in zich hebben.

5. Mode

Samurai waren de rocksterren van hun tijd en hun kledingstijl had een enorme invloed op de mode van die tijd. Afgezien van de meest formele gelegenheden, kleedden samoerai zich echter niet om indruk te maken. Hoewel hun kleding uitgebreid was, was elk aspect ervan ontworpen om aan hun behoeften als krijgers te voldoen. Samurai kleedde zich voor snelheid, reizen en bewegingsvrijheid. Hun reguliere outfit bestond uit een wijde hakamabroek en een kimono of een hitatare, een tweedelig vest met imposante schouderpunten.

Het kostuum liet de armen vrij en het hitatare-vest kon snel worden verwijderd in geval van een verrassingsaanval. De kimono was over het algemeen gemaakt van zijde vanwege de koelte, het gevoel en het uiterlijk. Voor schoeisel werden ofwel houten klompen of sandalen gebruikt. Het meest kenmerkende onderdeel van de samoeraimode, het kapsel met kuif, was ook het meest verspreid.

Behalve boeddhistische monniken (die hun hoofd kaal scheren), droegen mensen van alle sociale klassen honderden jaren lang het kuifkapsel. De gewoonte om de kuif te combineren met een gedeeltelijk geschoren hoofd is misschien uit noodzaak ontstaan: het geschoren voorhoofd maakte het comfortabeler om een ​​helm te dragen.

4. De wapens

Als soldaten gebruikten samoerai een aantal verschillende wapens. Oorspronkelijk droegen ze een zwaard genaamd “chokuto”, dat in wezen een slankere, kleinere versie was van de rechte zwaarden die later door middeleeuwse ridders werden gebruikt. Naarmate de technieken voor het maken van zwaarden vorderden, schakelde de samoerai over op gebogen zwaarden, die uiteindelijk evolueerden naar de katana. De katana is misschien wel het meest bekende zwaardtype ter wereld en zeker het meest iconische van alle samoeraiwapens.

Bushido (de samoeraicode) dicteerde dat de ziel van een samoerai zich in zijn katana bevond, waardoor dit het belangrijkste wapen was dat hij droeg. Katana’s werden meestal gedragen met een kleiner mes in een paar genaamd “daisho”, wat een statussymbool was dat uitsluitend door de samoeraiklasse werd gebruikt. Hoewel sommige samoerai inderdaad met niets anders vochten dan hun katana, kozen de meesten voor een meer praktische benadering. Zwaarden waren lang niet het enige wapen dat ze tot hun beschikking hadden.

Ze gebruikten vaak de yumi, een handboog waarmee ze religieus oefenden. Speren werd belangrijk omdat persoonlijke moed op het slagveld uiteindelijk werd vervangen door nauwgezette planning en tactieken. Toen buskruit in de 16e eeuw werd geïntroduceerd, lieten de samoerai hun bogen varen ten gunste van vuurwapens en kanonnen. Hun favoriete langeafstandswapen was de tanegashima, een vuursteengeweer dat populair werd onder samoeraien uit het Edo-tijdperk en hun lakeien. Kanonnen en andere buskruitwapens werden ook vaak gebruikt.

3. Onderwijs

Als de essentiële adel van hun tijd waren leden van de samoeraiklasse veel meer dan alleen krijgers. De meerderheid van de samoerai was zeer goed opgeleid. In een tijd waarin maar heel weinig Europeanen konden lezen, was het niveau van samoerai geletterdheid extreem hoog. Ze waren ook bedreven in wiskunde. Bushido dicteerde dat een samoerai ernaar streeft zichzelf op een groot aantal manieren te verbeteren, ook die die niets met vechten te maken hebben.

Dit is de reden waarom de samoerai klasse deelnam aan een aantal culturele en artistieke inspanningen. Poëzie, rotstuinen, monochrome inktschilderijen en de theeceremonie waren veel voorkomende aspecten van de samoeraicultuur. Ze bestudeerden ook vakken als kalligrafie, literatuur en bloemschikken.

2. Fysieke eigenschappen

Het imposante pantser en wapentuig maken samoerai gigantisch, en ze worden vaak afgeschilderd als behoorlijk groot en goed gebouwd in de popcultuur. Dit kon niet verder van de waarheid zijn. In werkelijkheid waren de meeste samoerai vrij klein – een samoerai uit de 16e eeuw was meestal erg slank en varieerde van 160 tot 165 centimeter hoog. Ter vergelijking: Europese ridders uit dezelfde periode varieerden waarschijnlijk van 180 tot 196 centimeter.

Bovendien was de nobele samoerai misschien niet zo “puur” als de notoir rasbewuste Japanner zou willen. Vergeleken met de gemiddelde Japanner waren leden van de samoeraiklasse merkbaar hariger en hun huid was lichter. Hun profiel – namelijk de brug van hun neus – was ook duidelijk meer Europees. In een ironische draai lijkt dit erop te wijzen dat de samoerai eigenlijk afstammen van een etnische groep genaamd de Ainu, die door de Japanners als inferieur wordt beschouwd en die vaak het onderwerp is van discriminatie.

1. Zelfmoord rituelen

Een van de meest angstaanjagende dingen over de weg van de samoerai is seppuku (ook bekend als “hara-kiri”). Het is de gruwelijke zelfmoord die een samoerai moet plegen als hij de bushido niet volgt of waarschijnlijk door de vijand wordt gevangengenomen. Seppuku kan een vrijwillige handeling of een straf zijn. Hoe dan ook, het wordt over het algemeen gezien als een uiterst eervolle manier om te sterven. De meeste mensen zijn bekend met de “slagveld” -versie van seppuku, wat een snelle en rommelige aangelegenheid is. Het wordt uitgevoerd door de maag te doorboren met een kort mes en deze van links naar rechts te bewegen, totdat de uitvoerder zichzelf heeft opengesneden en in wezen zichzelf van zijn ingewanden heeft verwijderd.

Op dit punt onthoofdt een begeleider – meestal een vriend van de samoerai – de onthoofde samoerai met een zwaard (anders zou sterven een extreem lang en pijnlijk proces zijn). De volledige seppuku is echter een veel uitgebreider proces. Een formele seppuku is een lang ritueel dat begint met ceremonieel baden. Vervolgens wordt de samoerai gekleed in witte gewaden en krijgt hij zijn favoriete maaltijd (net als de laatste maaltijd van ter dood veroordeelde gevangenen). Nadat hij klaar is met eten, wordt er een mes op zijn lege bord geplaatst.

Daarna schrijft hij een doodsgedicht, een traditionele tankatekst waarin hij zijn laatste woorden uitspreekt. Nadat het gedicht klaar is, grijpt hij het mes, wikkelt er een doek omheen (zodat het zijn hand niet snijdt) en verricht de daad. Nogmaals, de bediende maakt hem af door zijn hoofd eraf te hakken. Hij wil echter een kleine strook vlees aan de voorkant achterlaten, zodat het hoofd naar voren valt en in de omhelzing van de dode samoerai blijft. Dit is ook zodat het hoofd niet per ongeluk naar de toeschouwers vliegt, wat de bijbehorende eeuwige schaamte zou veroorzaken.

Meer weten over samoerai? Lees sommige van de bekendste teksten geschreven door samoerai zelf zoals De strategie van de Samoerai van de in Japan erg geliefde samoerai Miyamoto Moesashi of Hagakure – het boek van de samoerai van Yamamote Tsunetome.

Lees je liever een (spannende) roman lees dan het uitstekende Shogun van James Clavell (spijtig genoeg enkel in het Engels te verkrijgen).