10 fascinerende theorieën om déjà vu uit te leggen
Déjà vu is de naam die wordt gegeven aan het verontrustende gevoel dat we krijgen als we het gevoel hebben dat we eerder in exact dezelfde situatie hebben gezeten. Voor een paar seconden zijn we ervan overtuigd dat we dat moment eerder hebben meegemaakt – tot het punt waarop het bijna voelt alsof we kunnen voorspellen wat er gaat gebeuren. Dan, net zo snel als het bizarre gevoel komt, gaat het weer weg en zijn we terug bij onze normale realiteit. Hoewel een werkelijke oorzaak van déjà vu nog door de wetenschap moet worden bevestigd, zijn er meer dan 40 theorieën voorgesteld om het te proberen te verklaren. Deze lijst bevat 10 van de meest interessante en tot nadenken stemmende voorbeelden!
10. Een ‘mix-up’ van zintuigen en geheugen
Deze hypothese probeert het déjà vu-gevoel te verklaren door het te koppelen aan onze zintuiglijke perspectieven. Een beroemd psychologisch experiment, het onderzoek van Grant et al., laat zien dat ons geheugen contextafhankelijk is, wat inhoudt dat we informatie beter kunnen herinneren als we het in dezelfde omgeving plaatsen waarin we het hebben bestudeerd. Dit helpt déjà vu te verklaren door te laten zien hoe stimuli in de omgeving gemakkelijk een herinnering kunnen oproepen.
Een bepaalde aanblik of geur kan ons onderbewustzijn ertoe aanzetten om een tijd te herinneren waarin we hetzelfde zagen of hoorden. Dit zou ook verklaren waarom dezelfde déjà vu-ervaringen zich kunnen herhalen. Wanneer we ons iets herinneren, verhoogt het de kracht van onze neurale paden, wat betekent dat we meer geneigd zijn om iets terug te roepen waar we herhaaldelijk aan denken. Deze theorie biedt echter geen verklaring waarom déjà vu optreedt wanneer de persoon die het ervaart geen van de stimuli die betrokken zijn bij het déjà vu herkent.
9. Dubbele verwerking
Net als bij de vorige theorie, is deze hypothese een andere die inhoudt dat het geheugen onjuist handelt of ‘hogere verwerking’ gebruikt. Wanneer we iets oorspronkelijk waarnemen, plaatsen onze hersenen het in ons kortetermijngeheugen. Als we doorgaan met het herzien van de verwerkte informatie, zal deze uiteindelijk worden overgebracht naar ons langetermijngeheugen, waar we ze gemakkelijker kunnen terugvinden.
Items die in ons kortetermijngeheugen zijn opgeslagen, gaan verloren als we geen poging doen om hen volledig te coderen. (We herinneren ons bijvoorbeeld slechts tijdelijk de prijs van een item dat we hebben gekocht.) Deze theorie suggereert dat wanneer we iets waarnemen, ons brein tegelijkertijd probeert het nieuwe geheugen in ons langetermijngeheugen te coderen, waardoor de ongemakkelijke illusie ontstaat dat we het eerder hebben meegemaakt. Deze theorie kan verwarrend zijn omdat het niet verklaart waarom de hersenen op sommige momenten timingfouten hebben en andere niet, hoewel dit te wijten kan zijn aan een kleine storing in de hersenen die we allemaal gemeen hebben.
8. Parallelle universum-theorie
Het idee dat we leven tussen miljoenen parallelle universums met miljoenen versies van onszelf die hun eigen leven leiden met een diversiteit aan verschillende mogelijkheden, is altijd een enigszins opwindende gedachte geweest. Déjà vu zou daadwerkelijk aan deze theorie kunnen bijdragen! Gelovigen in deze theorie beweren dat de menselijke ervaring van déjà vu kan worden verklaard door het verontrustende gevoel een moment eerder te hebben geleefd te beschouwen als een ‘cross-over’ met een parallel universum.
Dit zou betekenen dat wat je ook doet terwijl je het déjà vu ervaart, een parallelle versie van jou het tegelijkertijd in een ander universum doet, waardoor er een afstemming tussen de twee universums ontstaat! Hoewel intrigerend, wordt deze theorie niet ondersteund door veel wetenschappelijk bewijs, wat het moeilijk maakt om hem te accepteren. De theorie van het multiversum, die stelt dat miljoenen universa willekeurig naast elkaar worden gevormd en slechts een enkele met de nodige accessoires om leven zoals het onze te ondersteunen, zou deze hypothese kunnen ondersteunen.
7. Op vertrouwdheid gebaseerde herkenning
Wanneer we een stimulus in onze omgeving herkennen, gebruiken we ons “herkenningsgeheugen”, dat in twee vormen voorkomt: vertrouwdheid en herinnering. Herinneringsgeheugen is wanneer we ons herinneren iets gezien te hebben dat we eerder hebben gezien (zoals het herkennen van iemand die in uw straat woont in een plaatselijke winkel). Dit zijn onze hersenen die echte informatie ophalen en toepassen die we in ons geheugen hebben gecodeerd.
Op vertrouwdheid gebaseerde herkenning is echter een beetje anders. Dit is wat er gebeurt als we denken dat we iets zien dat we herkennen, maar we hebben er geen herinnering aan dat het eerder is gebeurd (zoals iemand zien die bekend is in een plaatselijke winkel, maar je niet kunnen herinneren waarom we ze herkennen). Déjà vu zou een vorm kunnen zijn van op vertrouwdheid gebaseerde herkenning, die zou verklaren waarom we zulke sterke gevoelens van herkenning hebben als we het déjà vu ervaren.
Deze theorie is ook psychologisch getest door deelnemers te laten kijken naar een lijst met namen van beroemdheden en later een verzameling foto’s van beroemdheden. Sommige foto’s waren echter niet opgenomen in de namen die eerder aan de deelnemers waren gegeven. Toch toonden de deelnemers nog steeds een vage herkenning van de beroemdheden die ze niet alleen door de foto’s konden identificeren als hun namen eerder op de lijst hadden gestaan. Dit zou kunnen betekenen dat déjà vu optreedt wanneer we een vage herinnering hebben van iets dat eerder is gebeurd, maar de herinnering is niet sterk genoeg om ons te herinneren waar we het ons van herinneren.
6. De hologramtheorie
De hologramtheorie is het idee dat onze herinneringen worden gevormd als driedimensionale afbeeldingen, wat betekent dat ze een gestructureerd framenetwerk hebben. Deze theorie, voorgesteld door Hermon Sno, suggereert dat de hele vorming van een herinnering kan worden gereconstrueerd door één element. Daarom, als een stimulus in je omgeving (een geluid, geur, enz.) je herinnert aan een eerder moment dat je hebt meegemaakt, kan de hele herinnering door je geest worden nagemaakt als een hologram.
Dit verklaart déjà vu door te suggereren dat wanneer iets in onze huidige omgeving ons aan ons verleden herinnert, ons brein een verbinding maakt met het verleden en een ‘hologram’ van de herinnering produceert om het te laten voelen alsof we het opnieuw beleven. De reden dat we de herinnering niet herkennen nadat het déjà vu-moment is verstreken, komt omdat de stimulus die de vorming van een hologramgeheugen in gang zet, vaak verborgen is voor onze bewuste waarneming. U kunt een déjà vu ervaren bij het oppakken van een blikje, omdat het gevoel van het metaal hetzelfde is als het handvat van een fiets dat u ooit had.
5. Precognitieve dromen
Een precognitieve droom is waar een droom die we hebben iets voorspelt dat in de toekomst zal gebeuren – iemand bevindt zich in een situatie waar ze eerder over hadden gedroomd. Veel mensen melden dat ze voorspellende dromen hebben over grote tragedies (zoals het zinken van de Titanic), wat suggereert dat mensen een onbewust zesde zintuig hebben!
U kunt bijvoorbeeld dromen over het rijden op een bepaalde weg en later rijdt u op dezelfde weg als die in uw droom. U heeft een precognitieve herinnering aan de weg waardoor u deze kunt herkennen. Omdat dromen geen bewust proces is, verklaart dit waarom we de prikkel (de weg uit het voorbeeld) niet bewust herkennen en toch het gevoel hebben dat het vertrouwd is.
4. Verdeelde aandacht
De theorie van verdeelde aandacht suggereert dat déjà vu optreedt als gevolg van een subliminale herkenning van het object in onze ervaring van déjà vu. Dit betekent dat ons onderbewustzijn (de gedachten waarvan we ons niet bewust zijn) zich de stimulus herinnert, maar ons bewustzijn niet.
3. Amygdala
De amygdala is een klein deel van onze hersenen. Met een in elke hersenhelft, is de amygdala betrokken bij onze ervaring van emoties (meestal woede of angst). De amygdala is verantwoordelijk voor onze angstreactie op dingen in onze omgeving. Dus als je bang bent voor spinnen, zal je amygdala je reactie verwerken als je er een ziet. Wanneer we in een gevaarlijke situatie worden gebracht, kan onze amygdala onze hersenen tijdelijk desoriënteren. Als je onder een vallende boom staat, kan je amygdala een paniekreactie hebben waardoor je hersenen niet goed meer werken.
De amygdala kan worden gebruikt om déjà vu uit te leggen als we dat moment beschouwen als een tijdelijke hersenstoring. Als we in een situatie worden geplaatst die bijna hetzelfde is als een situatie waarin we ons eerder hebben bevonden, maar deze op de een of andere manier is veranderd (de indeling van een huis kan bijvoorbeeld identiek zijn aan een ander huis waarin u zich bevindt, maar het eigenlijke meubilair kan anders zijn), kan onze amygdala een paniekreactie veroorzaken. Dit betekent dat we in een tijdelijke staat van verwarring worden gebracht, en dit zou onze ervaring van déjà vu kunnen zijn.
2. Reïncarnatie
De algemene theorie van reïncarnatie is dat we in een vorig leven als iemand anders hebben geleefd voordat we in dit leven werden geboren. Hoewel er enkele intrigerende verhalen zijn van mensen die zich nauwkeurige persoonlijke details van hun vorige leven lijken te herinneren, beweren gelovigen in reïncarnatie dat de meesten van ons naar het volgende leven gaan zonder ons het vorige te herinneren.
Dit betekent dat we geen directe herinneringen bij ons hebben uit ons oude leven. Gelovigen in reïncarnatie zeggen dat we ons nieuwe leven binnenkomen met een reeks signalen die bewustzijnstoestanden weerspiegelen. Dit betekent dat herinneringen die op het ene bewustzijnsniveau zijn gecreëerd, niet kunnen worden opgehaald op een ander niveau (zoals het niet kunnen herinneren van iets dat is gebeurd terwijl je dronken was).
Er kan een trigger in de omgeving zijn die de overgang van bewustzijn mogelijk maakt. Misschien herkennen we een bepaald geluid, geur of beeld uit ons vorige bestaan en herinneren we ons tijdelijk ons vorige leven (wat zou verklaren waarom we het gevoel hebben dat we het verleden in het heden opnieuw beleven). Er is echter geen manier om dit wetenschappelijk te bewijzen of de theorie te weerleggen. Het komt allemaal neer op een kwestie van geloof!
1. Een ‘glitch’ in de werkelijkheid
De “glitch” -theorie is misschien wel de meest bizarre maar opwindende verklaring op onze lijst. Déjà vu lijkt misschien een klein moment in je leven dat je snel vergeet nadat het is gebeurd, maar als deze theorie waar is, zou déjà vu in feite een fenomenale gebeurtenis kunnen zijn. De glitch-theorie beschrijft déjà vu als een tijdelijke ineenstorting van onze realiteit.
Einstein suggereerde beroemd dat er niet zoiets bestaat als tijd – dat tijd een menselijke creatie is die gemaakt is om orde en structuur te creëren. Tijd kan echter gewoon een illusie zijn waarvan déjà vu ons een kleine pauze geeft. Dit zou verklaren waarom we het gevoel hebben dat we het moment ervoor hebben geleefd. Als tijd een verzonnen conventie is, dan gebeurt wat wij denken dat het verleden, het heden en de toekomst zijn eigenlijk allemaal tegelijkertijd. Daarom, wanneer déjà vu optreedt, glijden we gewoon af naar een hoger bewustzijnsniveau waar we in staat zijn om meer dan één ervaring tegelijkertijd te beleven. Deze theorie heeft ook bredere implicaties. Als déjà vu in werkelijkheid een glitch is, kan dit betekenen dat er schade aan de fundamenten van ons universum wordt veroorzaakt wanneer een déjà vu-ervaring optreedt. Sommige mensen veronderstellen dat dit de momenten zijn waarop ufo’s kunnen worden waargenomen, omdat déjà vu bruggen opent tussen verschillende werkelijkheden. Spannend. . . maar tot nu toe onmogelijk te bewijzen.